گرایش های فطری انسان
گرایش های انسانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«گرایش» به معنای میل و رغبت آدمی به چیزی است.
[۱]
و مراد از آن در اصطلاح علم کلام ، اعتقادات ، باورها اعمال و رفتارهایی ویژه است که آدمی به آنها میل درونی دارد.
فهرست مندرجات
۱ - اقسام گرایش‌های انسان
۱.۱ - گرایش‌های معنوی
۱.۲ - میل انسان به مادیات
۲ - مترادف بودن گرایش با بینش
۳ - قلمرو گرایش
۳.۱ - گرایش‌های متعالی انسان
۳.۱.۱ - حقیقت جویی
۳.۱.۲ - گرایش به خیر و فضیلت اخلاقی
۳.۱.۳ - زیبایی گرایی
۳.۱.۴ - نوگرایی و بدیع طلبی
۳.۱.۵ - پرستش
۴ - گرایش‌های مادی انسان
۴.۱ - حب دنیا
۴.۲ - خودپرستی
۴.۳ - جاه طلبی
۴.۴ - ثروت طلبی
۵ - پانویس
۶ - منبع
۱ - اقسام گرایش‌های انسان
[ویرایش]گرایش‌های انسان بر دو دسته‌اند:
مادی و معنوی.
[۲]
۱.۱ - گرایش‌های معنوی
از تفاوت‌های انسان با حیوان این است که او در اعمال و رفتار خویش مجبور نیست و از نیروی غریزه فرمان نمی‌گیرد. انسان، مختار است و می‌تواند از روی آگاهی راه خویش را در زندگی بیابد. در منابع روایی شیعه آمده است که خداوند به فرشتگان تنها عقل بخشیده است و در حیوانات، تنها شهوت برنهاده است و انسان را از هر دو نصیب داده است. اگر عقل او بر شهوتش غالب آید، از فرشتگان برتر می‌شود و اگر شهوت بر عقلش پیروز شود، از حیوان پست تر می‌گردد.
[۳]
۱.۲ - میل انسان به مادیات
تعالیم اسلامی، میل به مادیات را از گرایش‌های ذاتی انسان می‌دانند و با آنها به مقابله برنمی خیزند؛ بلکه به او می‌آموزند که از راهنمایی عقل خویش بهره گیرد و مادیات را- آن گونه که خداوند رخصت داده است- به خدمت گمارد و گرایش‌های معنوی خود را بپروراند. دیگر آنکه خداوند انسان را مختار آفریده است و از این رو، او می‌تواند با آزادی ، راه خویش را برگزیند. قرآن کریم با نظرداشت این حقیقت است که انسان‌ها را دو دسته می‌داند: دسته‌ای تنها در پی گرایش‌های مادی و لذت و قدرت و ثروت‌اند و ستمگری و نادانی می‌کنند و از در ناسپاسی با پروردگار خویش در می‌آیند
[۴]
و عجول و شتابگرند
[۵]
و حریص و بخیل‌اند.
[۶]
دسته دیگر به گرایش‌های والای معنوی تن می‌دهند. قرآن این دسته را مسجود فرشتگان می‌داند
[۷]
و امانتدار الهی
[۸]
و با کرامت و شرافت ذاتی
[۹]
و کسانی که خداوند آنچه را در زمین است، برای آنان آفریده است.
[۱۰]
۲ - مترادف بودن گرایش با بینش
[ویرایش]گاه «گرایش» با « بینش » مترادف گرفته می‌شود (بینش‌های انسانی) و مراد از آن، جهان بینی است. در این معنا، گرایش و بینش و جهان بینی در برابر روش، کنش و ایدئولوژی جای دارند.
[۱۱]
اما درست آن است که گرایش را معنایی وسیع تر از جهان بینی است.
۳ - قلمرو گرایش
[ویرایش]گرایش بسیاری از تمایلات فکری و عملی آدمی را در بر می‌گیرد:
۳.۱ - گرایش‌های متعالی انسان
مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:
۳.۱.۱ - حقیقت جویی
فطرت انسان رو به سوی حقیقت دارد و مشتاق است تا حقیقت را آن سان که هست، بازشناسد. این میل درونی، اثری ژرف در خداجویی انسان دارد و او را به سوی معرفت خداوند - که حقیقت مطلق است- بر می‌انگیزد. در برخی ادعیه منسوب به بزرگان معصوم علیه‌السّلام از خداوند استدعا شده است که حقیقت اشیاء را- آن گونه که هست- برایشان آشکار سازد.
[۱۲]
۳.۱.۲ - گرایش به خیر و فضیلت اخلاقی
این گرایش، گاه تخلق انسان به فضیلت‌های اخلاقی فردی را سامان می‌بخشد؛ مانند میل او به پرهیزگاری یا نظم و انضباط و گاه دیگر، او را به سوی فضیلت‌های اخلاقی اجتماعی راه می‌نماید؛ مانند میل به تعاون و همیاری.
۳.۱.۳ - زیبایی گرایی
در جان انسان حسی وجود دارد که او را به سوی زیبایی می‌کشاند. او هم زیبایی را دوست دارد و هم زیبایی می‌آفریند. این گرایش باطنی ریشه در کمال خواهی انسان دارد و والاترین نمود آن، در گرایش او به شناخت آفریدگار زیبایی‌ها پدیدار می‌شود.
۳.۱.۴ - نوگرایی و بدیع طلبی
مراد این است که انسان مایل است نادانسته‌ها را بداند و قفل‌های ناگشوده را باز کند و افق‌هایی نو در پیش خود بگشاید و کارهای نو انجام دهد.
۳.۱.۵ - پرستش
در ضمیر انسان میلی ذاتی نهفته است که او را به تقدیس و پرستش حقیقتی برترین و خضوع و خشوع در برابر او وا می‌دارد.
[۱۳]
۴ - گرایش‌های مادی انسان
[ویرایش]آیین آسمانی اسلام با این دسته از گرایش‌ها سر ناسازگاری ندارد به شرط آنکه انسان را از گرایش‌های متعالی باز ندارند و مانع تکامل او نشوند. میل به زندگی مرفه، جنس مخالف، خوردن، آشامیدن و... اگر در چارچوب قوانین و مقررات شریعت اسلامی جای گیرند، نه تنها ناپسند نیستند که انسان را برای پرورانیدن گرایش‌های معنوی و متعالی، یاری نیز می‌بخشند. با این حال، گاه گرایش‌های مادی انسان از این چارچوب بیرون می‌روند و صفات و امیال ناپسندی پدید می‌آورند که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:
۴.۱ - حب دنیا
از موانع رشد انسان و بدین معنا است که انسان به لذت‌های دنیوی میلی فراوان پیدا می‌کند و گرایش‌های متعالی خویش را به فراموشی می‌سپارد. قرآن کریم حب دنیا را ناپسند شمرده و آنان را که دنیا را بر آخرت خویش ترجیح می‌دهند، سخت نکوهیده است.
[۱۴]
۴.۲ - خودپرستی
حب ذات از ریشه دارترین امیال باطنی انسان است و حافظ جان او است. با این حال، اگر راه افراط در پیش گیرد و از راه خویش بیرون رود، سر از خودپرستی درمی آورد و راه را بر تکامل انسان برمی بندد. قرآن کریم نیز خودپرستی و در پیش گرفتن هوا و هوس را مذمت کرده است.
[۱۵]
۴.۳ - جاه طلبی
عبارت است از میل شدید انسان به مقام و ریاست که اسلام به سختی آن را مذمت کرده است و در برخی روایات مایه تباهی آدمی شمرده شده است.
[۱۶]
۴.۴ - ثروت طلبی
میل به مالکیت در آموزه‌های اسلامی ناپسند نیست؛ اما اگر از حد بیرون رود و هدف انسان شود، از صفات و امیال مذموم شمرده می‌شود و با خود، خسران و زیان می‌آورد و انسان را به گناهکاری می‌اندازد و قلب او را سیاه می‌کند.
[۱۷]
۵ - پانویس
[ویرایش]
۱.↑ لغت نامه دهخدا، ج۱۱، ص۱۶۷۷۵.
۲.↑ فلسفه اخلاق، ص۱۸۰.
۳.↑ شیخ صدوق، علل الشرائع، ص۴.
۴.↑ حج/سوره۲۲، آیه۶۶.
۵.↑ اسراء/سوره۱۷، آیه۱۱.
۶.↑ معارج/سوره۷۰، آیه۱۹.
۷.↑ بقره/سوره۲، آیه۳۴.
۸.↑ احزاب/سوره۳۳، آیه۷۲.
۹.↑ اسراء/سوره۱۷، آیه۷.
۱۰.↑ بقره/سوره۲، آیه۲۹.
۱۱.↑ جهان بینی اسلامی، ص۱۰.
۱۲.↑ ابن ابی جمهور، عوالی اللئالی، ج۴، ص۱۳۲.
۱۳.↑ مجموعه آثار استاد مطهری، ج۳، ص۵۰۱- ۴۹۲.
۱۴.↑ توبه/سوره۹، آیه۳۸.
۱۵.↑ جاثیه/سوره۴۵، آیه۲۳.
۱۶.↑ کلینی، الاصول من الکافی، ج۲، ص۲۲۵.
۱۷.↑ آمدی، غرر الحکم، ج۴، ص۵۹۳.
۶ - منبع
[ویرایش]فرهنگ شیعه، ج۱، ص۳۸۹، برگرفته از مقاله«گرایش‌های انسان».
- ترجمه نوع 1
- ترجمه نوع 2
- ترجمه نوع 3
- جستجوی سریع
- ورود به سامانه / ایجاد حساب کاربری
- العربیة | اردو | Türkçe
پیشرفته
- سیاست و ضوابط: تلاش ویکی‌فقه تدوین دانشنامه‌ایی در حوزه علوم اسلامی است. یکی از سیاست‌های اصلی آن رعایت احترام به صاحبان نظریه است. اتقان و مستند بودن مطالب یکی دیگر از سیاست‌هاست که در نگارش مطالب باید رعایت شود. تدوین مطالب توسط طلاب قم، مشهد، نجف و سایر حوزه‌های علمیه با رعایت اتقان و استناد، انجام می‌شود.
