مهارت گوش کردن در ایندایی
معیارگوش دادن فعالگوش دادن انتقادیشنیدن
تعریفتمرکز کامل بر صحبت‌های گوینده و درک عمیق از پیام‌هاتحلیل و ارزیابی صحبت‌های گوینده به صورت منطقی و انتقادیدریافت صدای کلمات بدون تمرکز یا تحلیل خاص
تمرکزبالا، با توجه به جزئیات و نشانه‌های غیرکلامیبالا، با توجه به محتوای منطقی و شواهد ارائه شدهپایین، بدون توجه دقیق به محتوای گفتار
هدفدرک کامل پیام و احساسات گویندهارزیابی و تحلیل محتوای گفتارشنیدن صداها و کلمات
بازخوردفعال، با استفاده از سوالات و نشانه‌های غیرکلامیمعمولاً با نقد و تحلیل منطقیمعمولاً بدون بازخورد یا با بازخورد کم
نشانه‌های غیرکلامیاستفاده زیاد، شامل تماس چشمی، تکان دادن سر و تغییرات چهرهکمتر استفاده می‌شود.معمولاً استفاده نمی‌شود
مهارت‌های لازمتوانایی توجه و تمرکز، همدلی، و مهارت‌های ارتباطیتحلیل منطقی، ارزیابی شواهد، تفکر انتقادینیاز به مهارت خاصی ندارد
کاربرددر مذاکرات، مشاوره، و مکالمات حساس و عاطفیدر ارزیابی‌های علمی، بحث‌های منطقی، و تحلیل‌های انتقادیدر مکالمات روزمره و شنیدن صداهای محیط
چرا گوش دادن فعال مهم است؟
همان طور که قبلتر هم گفتیم، ایجاد عادت به گوش دادن فعال می تواند تأثیرات مثبتی در بسیاری از زمینه های کلیدی زندگی شما داشته باشد:
در روابط اجتماعی
توانایی شما در گوش دادن فعالانه (Effective listening) در رابطه با یکی از اعضای خانواده یا دوستی که دوران سختی را پشت سر می گذارد، یک مهارت ارتباطی ارزشمند است. این موضوع به شما کمک می کند تا زمانی که طرف مقابل واقعاً می خواهد شنیده شود، نظرات و راه حل های خود را ارائه نکنید. شنونده فعال بودن در روابط، خود مستلزم این است که بدانید مکالمه بیشتر درباره مخاطب شما است تا خودِ شما. این امر به ویژه زمانی که طرف مقابل از نظر عاطفی پریشان است، بسیار مهم می باشد.
در محل کار
اگر در محل کار در یک موقعیت نظارتی هستید یا اغلب با همکارانتان تعامل دارید، هنر گوش دادن فعال بسیار مهم است. این مهارت به شما کمک می کند تا مسائل را درک کرده و برای ایجاد راه حل ها همکاری کنید. همچنین صبر شما را به نمایش می گذارد.
در جامعه
تکنیک‌های گوش دادن فعال مانند تأمل کردن، پرسیدن سؤالات باز، جستجو، شفاف‌سازی و تماشای زبان بدن دیگران، به شما کمک می‌کند تا در هنگام ملاقات با افراد جدید، روابط خود را توسعه دهید. معمولا افرادی که شنوندگان فعال و همدل هستند، در شروع و حفظ مکالمات خوب عمل می کنند.
بی اغراق نیست اگر بگوییم گوش دادن فعال در جای جایِ زندگی ما حائز اهمیت است، اینکه به عنوان یک همسر چگونه به صحبت‌های شریک عاطفیتان گوش دهید، به عنوان یک والد فرزندانتان را بفهمید، به عنوان یک دوست حامی و مشوق باشید، یا به عنوان یک همکار به مشکلات و دغدغه‌های همکارانتان گوش بسپارید، همگی از جمله مواردی هستند که گوش دادن فعال می‌تواند در آنها تاثیرگذار باشد. گوش دادن فعال نه تنها باعث بهبود روابط بین فردی می‌شود، بلکه می‌تواند به ایجاد محیطی صمیمی‌تر و مؤثرتر در تمامی زمینه‌های زندگی کمک کند. در نهایت، مهارت گوش دادن فعال به ما این امکان را می‌دهد که به طور کامل حضور داشته باشیم و از ارتباطات خود بیشترین بهره را ببریم.
چطور مهارت گوش دادن موثر را در خود تقویت کنیم؟
در واقع افراد باید بتوانند هنر گوش دادن را در شرایط و محیط‌های گوناگون بکار بگیرند و با حذف موانع به افزایش این مهارت در خود کمک کنند. سه رکن اساسی گوش دادن فعال عبارت‌اند از:
- توجه (attention)
- نحوه برخورد (attitude)
- سازگاری (adjustment)
توجه، مستلزم هماهنگی کامل با کلمات و حرکات گوینده است. رفتار صحیح، نگرش مثبت و سازگاری به معنای مطابقت زبان بدن و واکنش‌های شما در مقابل صحبت گوینده است.
یکی از روش‌های موثر در افزایش توجه، تمرین ذهن‌آگاهی (mindfulness) است. ذهن‌آگاهی به شما کمک می‌کند تا در لحظه حاضر باشید و تمرکز خود را بر روی صحبت‌های گوینده حفظ کنید. به علاوه، تکنیک‌هایی مانند تکرار جملات مهم و یا یادداشت‌برداری می‌تواند به تقویت توجه کمک کند.
نحوه برخورد نیز به توانایی شما در ایجاد یک فضای مثبت و پشتیبان برای گوینده بستگی دارد. این مورد شامل نمایش علاقه واقعی به گفته‌های گوینده، استفاده از زبان بدن مثبت و ابراز همدلی می‌شود. برخوردی که بر پایه احترام و توجه به احساسات دیگران بنا شده باشد، می‌تواند به افزایش کیفیت ارتباط کمک کند.
سازگاری به معنای انعطاف‌پذیری در مقابل تغییرات مکالمه و تطابق با نیازهای گوینده است. این شامل تنظیم لحن صدا، تغییر موقعیت بدن و حتی زمان‌بندی سوالات و پاسخ‌ها می‌شود. سازگاری نشان می‌دهد که شما به طور فعال در مکالمه شرکت دارید و به نیازهای گوینده اهمیت می‌دهید. در ادامه در بخش “ده راهکار برای تقویت مهارت گوش دادن فعال” به توضیح و بکار گیری این موارد بیشتر خواهیم پرداخت.
۱۰ راهکار برای تقویت مهارت گوش دادن
۱) از قضاوت عجولانه بپرهیزید.
وقتی حرف مخاطبتان را قطع می‌کنید، این کار باعث ناراحتی آن شده و باعث می شود منظور طرف مقابل را درست و کامل متوجه نشوید. قبل از هر گونه پیش داوری و یا سوال پرسیدن، اجازه دهید مخاطبتان حرفش را تمام کند؛ سپس پیغام او را تجزیه و تحلیل کرده و پاسخ او را بدهید. حتی پیشنهاد می کنم بعد از اتمام صحبت مخاطبتان چند ثانیه مکث کنید و سپس شروع به پاسخ دادن کنید.
۲) رابطه چشمی برقرار کنید.
برقراری تماس چشمی نشان دهنده احترام و توجه شما به مخاطبتان است. فراموش نکنید که دور از هر گونه حواس پرتی، تمام توجه خود را به مخاطب خود بدهید. در این مورد باید توصیه کنم در رابطه با فرق نگاه شغلی و نگاه اجتماعی مطالعه ای داشته باشید و از تفاوت میان آنها آگاه باشید. زبان بدن قوی ائم از نحوه نگاه کردن، حرکات دست ها، فاصله ایستادن شما، تایید کلام با حرکت سر و… باعث می شود افراد احساس کنند شما با توجه به موقعیت آنها در حال معاشرت هستید.
۳) سوال بپرسید.
خودتان را مجبور کنید خوب گوش بدهید تا بتوانید سوال مناسب بپرسید. سوال پرسیدن می تواند به شما کمک کند تا هنر گوش دادن را در خودتان تقویت کنید. با این کار نشان می دهید صحبت های طرف مقابل برایتان اهمیت دارد و توجه کافی را روی او دارید.
۴) در هنگام گوش دادن، گوینده را تایید کنید.
زمانی که گوینده در حال صحبت است، با استفاده از کلماتی نظیر «موافقم» «دقیقا» صحبت های او را تایید کنید تا نشان دهید حرفهایش را درک می کنید. هم چنین اگر چیزی گفته شد که خلاف نظر شما بود، خود را جای طرف مقابل قرار دهید و با ذهنیتی باز به قضایا نگاه کنید تا بتوانید به یک استدلال محکم در جهت اثبات نظر مخالفت‌تان دست پیدا کنید.
۵) خلاصه کردن گفته های طرف مقابل
بعد از اتمام صحبت های طرف مقابل، با بیان خلاصه ای از اطلاعات دریافتی، به او نشان دهید که به صحبت های او توجه کافی داشته اید. این کار اعتماد فرد را افزایش می دهد و حاکی از خوب گوش دادن شما است.
۶) حضور فعال داشته باشید.
خیال پردازی ها را کنار بگذارید. این کار مانع توجه به صحبت های طرف مقابل می شود. سعی کنید ذهن خود را به صحبت های طرف مقابل متمرکز کنید. اگر اکنون در حال مکالمه در یک جلسه کاری باشید، ذهنتان را از حرف های خاله، عمه، دوستانتان و… خالی کنید. تک تک کلمات را با ذهنتان گوش دهید.
۷) مکثِ اثرگذار داشته باشید.
این روش هم برای گوینده و هم برای شنونده بسیار مناسب است. زمانی که مکث می کنید، سرعت مکالمه کمتر می شود و می توانید نکات کلیدی را راحت تر دریافت کنید، روی کلمات پیش رو تمرکز کنید تا بهترین کلمات برای بیان کردن انتخاب شوند. این مکث برای مخاطبتان هم عالیست و به او اجازه می دهید ذهن خود را با کلمات شما اهسته آهسته پیش ببرد.
۸) اثربخشی گوش دادن فعال خود را ارزیابی کنید.
اصولا ما مهارت های شنیداری را بدیهی می دانیم؛ اما واقعیت این است که معمولا آن طور که باید به طور موثر گوش نمی دهیم. پذیرش، برخورد مناسب با احساسات مردم و تلاش برای درک درست آنچه که دیگران فکر می کنند، همگی نیازمند مهارت گوش دادن فعال هستند.
اگر پاسخ شما به هر یک از پرسش های زیر مثبت است، ممکن است لازم باشد مهارت گوش دادن فعال خود را تقویت کنید:
- آیا به سختی می‌توانید روی آنچه که گفته می‌شود تمرکز کنید؟ به‌ویژه زمانی که گوینده شکایت، غرغر یا غیبت می‌کند؟
- آیا به جای دقت به اینکه گوینده چه می گوید، به این فکر می کنید که بعداً چه بگویید؟
- آیا وقتی کسی ایده ها یا اقدامات شما را زیر سوال می برد، احساس ناخوشایندی دارید؟
- آیا زمانی که گوینده نگرش منفی دارد، نمی توانید فضا را تحمل کنید؟
- آیا قبل از اینکه طرف مقابل دیدگاه خود را به طور کامل توضیح دهد، خیلی زود راه حل پیشنهاد می دهید؟
- آیا به دیگران در رابطه با احساساتشان توصیه می کنید؟
- آیا به طور قابل توجهی بیشتر از مخاطب خود صحبت می کنید؟
۹) ایجاد شرایط راحت
شرایطی را ایجاد کنید که به لحاظ محیطی و روحی ”گوینده پیام” احساس راحتی داشته باشد تا که بتواند به راحتی با شما ارتباط برقرار کند. گاهی بعضی عوامل مانند: محیط، سر و صدا، تهویه و درجه حرارت، و نوع نشستن باعث می شود که حواس انسان پرت شده، و تمرکز از بین برود. ما باید با شناسایی این عوامل و از بین بردن آن ها باعث ایجاد تمرکز شویم. البته گاهی اتفاق می افتد که نمی توان این عوامل را از بین برد، در این صورت باید با یک سری فعالیت ها باعث کم شدن این گونه مزاحمت ها بشویم.
۱۰) همدل باشید.
لحن گوینده غم، شادی، هیجان را درک کنید و متوجه باشید و با توجه به لحن گوینده لحن صدایتان را مدیریت کنید. تا همدلی لازم را انجام داده باشید. باید در نظر داشته باشید که زبان بدن می‌تواند هزاران بار گویاتر از کلمات باشد به عنوان مثال وقتی از کسی می‌پرسید “خوبی؟” و پاسخ می‌دهد که “خوب هستم” در حالی که این مطلب را با لحنی بسیار آرام و کمی غمگین بیان می‌کند، شما باید درک کنید که در پس این لحن مفهوم دیگری وجود دارد و نشان دهنده حال خوب گوینده نیست. به همین دلیل است که باید به لحن بیان افراد توجه بسیار زیادی داشته باشید.
