ضرب‌المثل "دست پیش را گرفتن که پس نیفتد" به این معنی است که فرد سعی می‌کند با اقدام سریع و پیش‌دستانه، از بروز یک مشکل یا اتفاق ناخوشایند جلوگیری کند. این اصطلاح بیشتر در مواردی به کار می‌رود که فرد احساس می‌کند در موقعیتی قرار دارد که ممکن است مورد اتهام یا سرزنش واقع شود، بنابراین سعی می‌کند با نشان دادن موضعی فعال و پیش‌دستانه، از خود دفاع کند یا مسئولیت را به گردن دیگری بیندازد.

به عبارت دیگر، این ضرب‌المثل به رفتاری اشاره دارد که در آن فرد به جای اینکه منتظر بماند تا مشکلی پیش بیاید و سپس به آن واکنش نشان دهد، از قبل اقداماتی انجام می‌دهد تا از بروز مشکل جلوگیری کند یا اگر مشکلی پیش آمد، مسئولیت آن را به گردن دیگری بیندازد.

در واقع، این ضرب‌المثل می‌تواند به دو شکل تفسیر شود:

  • پیشگیری:

    فرد با اقدام به موقع و پیش‌دستانه، از بروز یک مشکل یا اتفاق ناخوشایند جلوگیری می‌کند.

  • اتهام‌زدایی:

    فرد سعی می‌کند با نشان دادن موضعی فعال و پیش‌دستانه، مسئولیت یک مشکل یا اتفاق ناخوشایند را از خود سلب کند و آن را به گردن دیگری بیندازد.

به عنوان مثال، اگر فردی متوجه شود که در حال مرتکب اشتباهی شده است و می‌داند که اگر این اشتباه فاش شود مورد سرزنش قرار می‌گیرد، ممکن است سعی کند با اعتراف به بخشی از اشتباه و سپس انداختن مسئولیت آن به گردن دیگران، از شدت سرزنش بکاهد.

بنابراین، این ضرب‌المثل می‌تواند هم به معنای پیشگیری و هم به معنای اتهام‌زدایی به کار رود و در هر دو صورت، نشان‌دهنده یک نوع اقدام فعال و پیش‌دستانه از سوی فرد است.