تربیت از ماده «رَبَوَ» به معنای افزودن و رشد و نمو کردن و علو آمده و در اصطلاح تعاریف متعددی از آن ارائه شده است و هر کس از زاویه ای بدان نگریسته و تعریفی خاص از آن داده است یکی براساس هدف و دیگری براساس روش و سومی براساس تلفیقی از روش و هدف تربیت را تعریف کرده است که در این بحث نه مجال ورود به آن تعریف هاست و نه ضرورتی دارد ولی در این جا تعریفی کلی که تا حد بسیاری پذیرفتنی است به عنوان مبنا و محور بحث ذکر میکنیم تربیت عبارت است از هر گونه فعالیتی که معلمان والدین یا هر شخصی به منظور اثرگذاری بر ،شناخت ،نگرش اخلاق و رفتار فردی دیگر براساس اهداف از پیش معین شده انجام میدهد.البته اهداف و محتوای تربیت نسبت به هر فرد گروه یا مکتبی متفاوت است. طبق این تعریف، نه مربی تنها به معلم اطلاق می شود و نه متربی به دانش آموز. همچنین محیط تربیت نیز اعم از مدرسه و محیط های آموزشی است و شامل ،مدرسه خانه، محل کار، و حتى کوچه و بازار نیز می شود.تربیت فرزند را از چه زمانی باید آغاز کرد؟ این سؤالی است که ذهن بیشتر کسانی را که صاحب فرزند می شوند یا سرپرستی فرزندی را بر عهده دارند به خود مشغول میکند. پاسخهای متفاوتی به این پرسش داده شده است؛ برخی سنین شش تا هفت سالگی را مطرح کرده اند ،مظلومی، ۱۳۶۶، ص ۳۴ عده ای دیگر شروع تربیت را آغاز تولد و برخی آن را سالها قبل از تولد میدانند یکی از روان شناسان میگوید از حکیمی :پرسیدند از چه زمانی باید تربیت را آغاز کرد؟ حکیم در پاسخ گفت: از بیست سال قبل از تولد و اگر به نتیجه لازم نرسیدید، معلوممی شود که باید زودتر از آن شروع میکردید در سیره معصومان، تربیت کودک پیش از تولد کودک آغاز میشود. اما نه از بیست سال بعد ازدواج تقريباً رقم بلکه از زمان انتخاب همسر و ازدواج با انتخاب همسركانون تربيت رقم می خورد؛ زیرا عوامل مؤثر در تربیت گذشته از فطرت که در اختیار انسان نیست یا عوامل وراثتی هستند یا محیطی که با انتخاب همسر پرونده عوامل وراثتی و بخش مهمی از عوامل محیطی بسته خواهد شد؛ زیرا محیط تربیت را خانواده و اجتماع تشکیل می دهد در میان این دو، محیط خانواده مهمترین نقش را ایفا میکند؛ زیرا کودک حساس ترین زمان رشد و تربیت خود را در خانواده میگذراند.۱ انتخاب همسرزن و شوهر از ارکان خانواده به شمار میروند و خانواده مهمترین نقش را در تربیت فرزند ایفا میکند؛ از این رو، اگر همسران از لحاظ جسمی، افرادی سالم و از لحاظ روحی و معنوی، صالح و تربیت یافته باشند به جد میتوان گفت بخش مهمی از تربیت فرزند سامان یافته و تضمین شده است. پیامبر اکرم الله و اهل بیت ، هم دیگران را به این امر خطیر سفارش کرده اند و هم خود در انتخاب همسر دقت نموده اند. پیامبر اکرم له می فرماید:و نیز می فرماید:انكحوا الأكفاء وانكحوا منهم و أختاروا لنطفكم ( حرّ عاملی، ۱۳۶۷، ج ۱۴، ص ۲۹)؛ به هم شأن خود زن بدهید و از هم شأن خود زن بگیرید و برای نطفه های خود [جایگاهیمناسب] انتخاب کنید.اختار والنطفكم فانّ الخال احد الضجيعين ،(همان، ص ۲۸ ش (۲)؛ برای نطفه های خود جایگاهی مناسب] انتخاب کنید که ویژگیهای دایی در شکل گیری شخصیت فرزنداثرگذار است.پیامبر الله و ائمه الا در عمل درباره خود و خانواده خود چنین کرده و در انتخاب همسر، دقت لازم را مبذول داشتهاند. در داستان ازدواج حضرت فاطمه ، نقل شده است که افراد بسیار و به انگیزه های مختلف تنها یادگار پیامبر گرامی اسلام را از وی خواستگاری کردند. پیامبر با روی گرداندن از آنها (مجلسی، ۱۴۰۳، ج ۴۳، ص (۱۴۰) یا با بیان این جمله که منتظر قضای الهی میمانم (ابن سعد، ۱۴۰۵، ج ۸ ص (۱۹) دست رد به سینه هر کدام می زد. اما همین که پسر عموی وی ،امیرمؤمنان علی برای خواستگاری نزد پیامبر له ،آمد حضرت با چهره ای گشاده با او برخورد کرد و فرمود:ما جاء بک یا ابا الحسن ؟ حاجتك؟؟ چه نیازی تو را به اینجا آورده است؟ میرمؤمنان علی در پاسخ خواسته خویش را مطرح کرد پیامبر فرمود:يا على انّه قد ذكرها قبلك رجال فذكرت ذلك لها فرأيت الكراهة في وجهها و لكن على رسلك حتى أخرج الیک؛ ای ،علی پیش از تو کسان دیگری نیز فاطمه را از من خواستگاری کرده اند و من خواست آنها را به فاطمه ا ،گفتم اما کراهت را در چهره او یافتم، ولی صبر کن تا بازگردمپیامبر الله پس از مطرح کردن خواسته علی با دخت گرامی خویش همین که (سکوت) و عدم اعراض و كراهت او را دید با خوشحالی بانگ الله اکبر» برآورد و فرمود: سکوتها اقرار مجلسی، ۱۴۰۳، ج ۴۳، ص ۹۳؛ سکوت زهرا علامتخواست اوست. همچنین علی الله نقل میکند کهضایت.پیامبر اله در جستجوی من به ام ایمن فرمود: ام ایمن برادرم کجاست؟ ام ایمن گفت: برادرت کیست؟ پیامبر فرمود علی ام ایمن :گفت ای رسول خدا دخترت را به همسری کسی میدهی که برادر توست؟ رسول خدا الله فرمود: آری ،ام،ایمن به خدا قسم دخترم را به هم شأنش که مردی است شریف و آبرومند در دنیا و آخرت و کسی که در درگاه خدا مقرب ،است به همسری دادم (همان، ص ۱۰۵).،همچنین نقل شده است کهوقتی پیامبر الله فاطمه الا را به همسری علی الا داد نزد او آمد و دید که فاطمه گریان از یان است فرمود: چرا گریه میکنی؟ به خدا قسم اگر در خاندان من کسی بهتر از علی اله بود تو را به علی نمیدادم کلینی، ۱۳۶۵، ص۳۷۸، ش ۶).البته ناراحتی حضرت فاطمه به دلیل ازدواج با حضرت علی الا نبود، بلکه به این دلیل بود که زنان قریش او را سرزنش میکردند و میگفتند پدرت تو را به مردی فقیر و.... شوهرداده است.در روایت دیگری حضرت فاطمه ، خود به سرزنش زنان قریش تصریح میکند وپیامبر اله نیز فضائل علی الا را برای او بر می شمرد خوارزمی، ۱۴۱۱، ص ۳۵۴). البته در این باره روایات دیگری نیز هست که حاکی از انجام این ازدواج به خواست پروردگار است؛ ولی در بعضی از همین روایات تصریح شده که این امر از آن جهت است که کسی جز على الالا هم شأن و كفؤ فاطمه نیست کلینی، ۱۳۶۵، ج ۵، ص ۳۷۸. علی لا نقل میکند پیامبر اله به من فرمود:برخی مردان قریش مرا سرزنش کرده اند که چرا با وجود خواستگاری ما، فاطمه نان را به همسری علی درآوردی؟ ولی من به آنها گفتم به خدا قسم من مانع ازدواج او با شما نشدم و من آن را به همسری علی در نیاوردم (جبرئیل بر من نازل شد و گفت: «خدابـمی گوید: اگر علی را خلق نمیکردم برای دخترت فاطمه تا ابد هم شانی نبود» (همان)ج ۱، ص ۴۶۱اشکالی که ممکن است در اینجا مطرح شود آن است که این سیره با روایات ائمه که می فرمایند در ازدواج سختگیری نکنید و هرگاه خواستگاری آمد که از خلق و دین او راضی هستید او را رد نکنید در تعارض است؛ مثلاً امام با قراند از پیامبر له نقل میکندکه فرموداذا جائكم من ترضون خُلقه ودينه فزوجوه الا تفعلوا تكن فتنة في الارض و فساد کبیر (همان، ج ۵، ص ۳۴۷)؛ هرگاه کسی به خواستگاری نزد شما آمد که از دین و اخلاق او راضی هستید، او را رد نکنید و اگر چنین کنید در زمین فتنه و فساد بزرگی ایجادخواهد شد.در روایت دیگری دین و امانت نیز شرط شده است (همانجا). در پاسخ باید گفت: اولا این روایات میگوید که به دین و اخلاق و حتی امانت باید توجه شود و هرگاه در این چند مورد رضایت حاصل شد دیگر سخت گیری نکنید؛ یعنی سخت گیری نکردن و سهل گرفتن نسبت به دین، اخلاق و امانت نیست، بلکه سهل گیری در امور مادی و فقر و غنا و طبقه اجتماعی فرد و مهریه و امثال اینهاست. ثانیاً، بر فرض که سهل گیری در امور دینی نیز مطرح باشد منظور روایت برای وقتی است که انسان به اصل دین و ایمان فرد اطمینان دارد ولی به دنبال سطح بالای ایمان و دین باشد. امام باقر در آنروایت این مورد را نهی کرده است. شاهد آن نیز این است که علی بن اسباط به امام باقر می نویسد: برای دخترانم کسی را که مثل خودم باشد نمی یابم. درباره آنها چه کنم؟» امام در پاسخ میفرماید: به دنبال اینکه کسی مثل خودت را پیدا کنی مباش. پیامبر اله فرمود: هرگاه کسی که از دین و خُلق او راضی بودید به خواستگاری ،آمد، دختر را به او تزویج کنید (همانجا)؛ یعنی علی بن اسباط به دنبال کسی مثل خودش بوده نه کفو و هم شأن دخترانش؛ بنابراین امام فرموده است کسی که به دین و اخلاق او رضایت داری او را رد نکن ثالثاً رضایت از دین و اخلاق امری ثابت نیست بلکه امری نسبی است که درباره هر کس تفاوت میکند؛ شاید پیامبر که از دین یا اخلاق یا دین و اخلاق دیگر خواستگاران دختر خویش

راضی نبوده است. به علاوه در تزویج کفو و هم شأن بودن همسران شرط است که هیچ یک از خواستگاران حضرت فاطمه ، جز علی چنان .نبودند این مطلب در روایت دیگری از پیامبر له نقل شده است که فرمود: ولو لا خَلَقَ الله فاطمة لعلي لما كان فى وجه الأرض كفو لها آدم و مِن دُونَه (كليني ۱۳۶۵، ج ۱، ص ۴۶۱؛ اگر خدا فاطمه را برای علی الله خلق نکرده بود، برایفاطمه کفوی از آدم تا پایان خلقت یافت نمی شد.بنابراین، به تصریح خود پیامبر در برخی روایات آن حضرت به بهترین خواستگار صلى الله زهرا جواب مثبت داده است دیگر اینکه بر فرض که پذیرش پیامبر به امر خدا بوده، امر خدا نیز براساس هم شان بودن امیرمؤمنان علی با حضرت زهرا بوده است و سوم اینکه منافاتی ندارد که هم خدا امر کرده باشد و هم پیامبر و زهرا قلباً بدين ازدواج تمایل داشته باشند و بر این اساس عمل کرده باشند.امیرمؤمنان علی ، خود نیز پس از رحلت فاطمه ، هنگامی که قصد ازدواج میکند، به سراغ برادر خویش عقیل، که در علم انساب و شناخت قبائل عرب سرآمد بود می رود و از او میخواهد همسری را برایش بجوید که زاده شجاعان باشد و فرزندانی شجاع و دلیر برایش بیاورد. عقیل با بررسی و جستجو در قبائل عرب فاطمه کلابیه را به علی پیشنهاد میکند و با این ازدواج شیر مردانی چون حضرت ابوالفضل و برادرانش متولد می شوند که دلیری و شجاعت آنها تا ابد بر صفحه تاریخ نقش بسته است (مطهری، ۱۳۶۷ الف، ج ۱، ص ۵۹). اگر امام سجاد نیز یکی از بهترین نوادگان امام مجتبی را به همسری برمیگزیند و از او باقرالعلوم متولد می شود برای این است که انتخاب همسر، نقشی اساسی در تربیت دارد. امام صادق فرمود: «جده ام صدیقه ای بود که در خاندان امام حسن زنی به درجه و مرتبه او نرسیده است قمی، ۱۳۶۹، ج ۲، ص ۱۷۳). همچنین برای انتخاب همسر مناسب و هم شأن است که امام هادی که در سامرا زندگی میکرد، بشر بن مسلمان را به بغداد میفرستد تا کنیز پاک طینت رومی را خریداری کند تا او را بـه همسری فرزند خویش امام حسن عسکری درآورد و از او آخرین حجت حق، امـام مهدی (عج) متولد شود (همان، ص ۷۴۵) ،بنابراین اهمیت مسئله انتخاب همسر در سیره معصومان ها روشن است. اما باید توجه داشت که تمام اهمیت این مسئله برای تربیت فرزند نیست بلکه چنان که در برخی از روایات آمده برای ایجاد تفاهم زن و شوهر و ثبات و آسایش خانواده نیز میتواند باشد که آن هم محیط امن و سالمی را برای تربیت فراهم می.آورد برای ،نمونه یکی از ویژگیهایی که معصومان به رعایت آن در انتخاب همسر سفارش کرده اند و ازدواج امیر مؤمنان على الله و حضرت زهرا نیز با توجه به این ملاک بوده است همشان بودن زن و شوهر است این امر مهم ترین عامل تفاهم زن و شوهر و استحکام نظام خانواده است که این نیز مهم ترین عامل در پرورش درست فرزندان است. در مقابل، تفاهم نداشتن همسران و درگیری ایجاد خدشه در کانون تربیت می،شود مهمترین و بیشترین عامل انحرافو الانآنها که موجبفرزندان است.از دیگر ویژگیهایی که برای انتخاب همسر در سیره معصومان به آن توجه شده مسئله رفتار نیکو و ادب همسر است. حسین بشار واسطی میگوید:به امام رضا ع نوشتم یکی از نزدیکان من دخترم را از من خواستگاری کرده است، ولی بداخلاق است. امام در پاسخ نامه فرمود: اگر بداخلاق ،است، دخترت را به همسری او مده» (نوری، ۱۴۰۸، ج ۱۴، ص ۱۹۲).بنابراین خوش اخلاقی از ویژگیهای مهمی است که در انتخاب همسر باید بدان توجه داشت. البته شاید اهمیت بسیار آن به این علت باشد که این صفت، علاوه بر اینکه از طریق برخورد و معاشرت در فرزند تأثیر میگذارد، خود حاکی از اصالت خانوادگی فرد نیز هست؛ زیرا امیرمؤمنان علیه فرمود: حسن الاخلاق برهان كرم الاعراق خوانساری، ۱۳۷۳، ج ۳، ص ۳۹۲؛ اخلاق نیکنشانه سرشت نیک خانوادگی است.در پایان این بحث باید گفت که در اسلام اهمیت انتخاب زن از نظر تربیتی بیش از اهمیت انتخاب شوهر است محیط و وراثت و به ویژه وراثت؛ زیرا تأثیر زن در فرزند بیش از مرد است. این مطلب را از روایات معصومان به خوبی میتوان برداشت کرد. پیامبر اکرم در مورد انتخاب زن میفرماید:و انظر فى اى نصاب تضع وَلَدَك فانّ العِرق دساس (متقی، ۱۴۰۹، ج ۱۵، ص ۸۵۵؛ بنگر که فرزندت را در چه نسل و نژادی قرار میدهی؛ زیرا رگ و ریشه خانوادگیفرزند اثر میگذارددر روایتی دیگر می فرماید:درتزوجوا في الحجز الصالح فانّ العِرق دساس (همان ،۱۶، ص ۲۹۶؛ با خانواده صالح ازدواج کنید که رگ و ریشه در فرزند اثر میگذارد همچنین می فرمایدآداب و روشهای تربیتی زمینه ساز پیش از تولد ۴۱تخير والنطفكم و انتخبوا المناكح ،(همان، ص ۳۰۲ برای نطفه های خود جایگاهیمناسب برگزینید و زنان نیک را انتخاب کنید.اما درباره ازدواج دختر و پذیرش خواستگار میفرمایدهرگاه از دین و اخلاق خواستگار رضایت داشتید دختر را به او تزویج کنید (کلینی)ج ۵، ص ۳۴۷ایتی دیگر (امانت)در روایتی دیگر امانت را نیز بیان میکند (همانجا).،بنابراین درباره انتخاب شوهر تنها سه صفت دیانت اخلاق و امانت را شرط کرده است و به احتمال قوی شرط کردن این سه صفت هم بیشتر در ارتباط با خود همسر است تا تأثیر آن در فرزند تأثیر این سه صفت در فرزند نیز بیشتر از حیث تأثیرات محیطی است نه تأثیر وراثتی؛ زیرا در روایتی دیگر پیامبر اله می فرماید:النكاح رقّ فاذا أنكح أحدكم وليده فقد أرقها، فلينظر أحدكم لمن يرق كريمته (حرّ عاملی، ۱۳۶۷، ج ۱۴، ص ۵۲)؛ ازدواج بردگی است پس هرگاه یکی از شما خواستدخترش را همسر دهد باید دقت کند او را به بردگی چه کسی در می آورد.همچنین در روایت دیگری آمده است شخصی از امام حسن درباره ازدواج دخترش سؤال کرد. امام فرمود: زوجها من رَجُل تقى فانّه إن أحبّها أكرمها و إن أبغضها لم يظلمها (طبرسی، ۱۴۱۲، ص ۲۱۴)؛ او را به ازدواج مردی متقی درآور؛ زیرا اگر او را دوست بدارد احترامش خواهد کرد و اگر او را دوست ندارد به او ظلم نخواهد کرد.بنابراین، شرایطی که در روایات برای مرد بیان شده برای فراهم آوردن آسایش همسر است؛ اما شرایطی که برای زن بیان شده بیشتر یا ،همه مربوط به تأثیر آن شرایط بر فرزند است. روایت امام صادق نیز شاهد دیگری بر این مدعاست. در این روایت امام می فرماید: زوجوا الأحمق و لا تزوجوا الحَمقاء فانّ الأحمق يُنجِب والحمقاء لا تنجب (كليني)۱۳۶۵، ج ۵، ص ۳۵۴)؛ با مرد احمق ازدواج کنید ولی با زن احمق ازدواج نکنید؛ زیرا مرد احمق فرزند نجیب می آورد ولی زن احمق فرزند نجیب نمی آورد.در روایتی دیگر آمده است که یکی از اصحاب امام باقر ها در مورد ازدواج مردی با زن دیوانه زیبایی که از او خوشش آمده بود، سؤال کرد. امام فرمود: لا و لكن إن كانت عنده أمة مجنونة فلا بأس بأن يطأها و لا يطلب ولدها (همانجا)؛

با او ازدواج نکند، ولی اگر کسی کنیز دیوانه ای دارد اشکال ندارد که با او نزدیکی کند، ولیاز او بچه دار نشود.در روایت دیگری نیز می فرماید:اهمنشینی با زن احمق بلا و فرزند او تباه است (همان، ۳۵۳) تباه است هماندر جمع بین این روایات باید گفت به طور کلی در مورد این روایات سه احتمال را میتوانمطرح کرد: . همه این تأکیدها به علت تأثیرات محیطی مادر بر فرزند است؛. همه این تأکیدها به لحاظ تأثیرات وراثتی مادر بر فرزند است؛. این تأکیدها به سبب تأثیرات محیطی و وراثتی مادر بر فرزند است.از میان این سه احتمال احتمال دوم با این روایات سازگارتر است؛ زیرا روایات دسته اول که بر انتخاب و گزینش زن تأکید میکرد بر نقش رگ و ریشه تأکید داشت و این حاکی از تأثيرات وراثتی مادر بر فرزند است. به علاوه، روایت اخیر نیز که در آن امام باقر فرمود با کنیز دیوانه همبستر شو ولی از انعقاد نطفه جلوگیری کن حاکی از این است که زن دیوانه از نظر وراثت تأثیر میگذارد؛ زیرا اگر مراد تأثیر تربیتی و محیطی بود، باید می فرمود تربیت او را به دیگری ،بسپار نه اینکه از او طلب فرزند .نکن. البته نمیتوان گفت که این روایات درصدد نفی نقش محیطی مادر است؛ بلکه چون این نقش معمولاً بر همگان روشن است، روایات نسبت به آن ساکت،اند ولی چون نقش وراثت بر بسیاری از افراد پوشیده است و ممکن است مورد غفلت واقع شود در روایات به آن اشاره شده است. یک احتمال دیگر را نیز میتوان در اینجا مطرح کرد و آن اینکه ممکن است مراد، تأثیر مادر از طریق شیر باشد؛ زیرا در روایات بر تأثیر شیر نیز تأکید شده است. در عین حال، چون در روایات دسته اول بحث از تأثیر رگ و ریشه است نمیتوان آنها را از نقش وراثتی مادر منصرف دانست. دست کم میتوان گفت مراد روایات احتمال سوم با تأکید بر نقشوراثت است.بنابراین، معلوم میشود از نظر تربیتی تأثیر زن در فرزند، اعم از محیط و وراثت دست کم در مواردی که مادر دارای کمبود عقلی است بیش از مرد است. از این رو در اسلام بر دقت در انتخاب زن تأکید بیشتری شده است ولی در پذیرش خواستگاری مرد تنها سه ویژگی دین، اخلاق و امانت شرط شده است.لبته این، بخشی از تأثیرات آرامش است که امام حسن مجتبی بیان کرده اند. تأثیرات جسمی دیگری نیز بر شرایط و محیط حاکم بر آمیزش مترتب است که در روایات دیگری آمده است؛ از جمله پیامبر اله در سفارش خود به امام علی می فرمایدای علی در آغاز ،میان و پایان ماه با همسرت هم بستر مشو؛ زیرا احتمال جنون جذام لجنونفساد اعضا و عقل همسر و فرزندش زیادتر است طبرسی، ۱۳۱۲، ص ۲۱۹ب) تأثیر معنوی یا تأثیر در روح و روان فرزند رعایت آدابی از قبیل ذکر نام و یاد خدا، با وضو طهارت بودن و دعا کردن پیش از آمیزش موجب جلوگیری از دخالت شیطان میشود قرآن کریم پس از ذکر اینکه شیطان بر آدم سجده نکرد و از درگاه خدا رانده شد و فرصتطلبید می فرمایدووَأَسْتَفْزِزْ مَنِ اسْتَطَعْتَ مِنْهُم بِصَوْتِكَ وَأَجْلِبْ عَلَيْهِم بِخَيْلِكَ وَرَجِلِكَ وَشَارِكْهُمْ فِي الْأَمْوَلِ وَالْأَوْلَدِ (اسراء، (۶۴)؛ هر کدام از آنها را که توانستی با صدایت تحریک کن ولشکر سواره و پیاده ات را بر آنها گسیل دار و در ثروت و فرزندانشان شرکت جوی.در این آیه به شیطان اجازه شریک شدن در مال و فرزند انسان داده شده است. طبیعی است تربیت و هدایت فرزندی که شیطان در ایجاد او دخالت دارد مشکل تر خواهد بود؛ چنان که تربیت کسی که از راه حرام به دنیا آمده باشد مشکل است از این رو در اسلام مشاغل حساسی که نیاز به عدالت و تقوای در حد بالا دارد به زنازاده سپرده نمی شود. همچنین رعایت نکردن آداب ،آمیزش علاوه بر تأثیر بر فرزندی که نطفه او در حال انعقاد است بر سایر فرزندان نیز اثر میگذارد امام صادق ها از قول پیامبر می فرماید: سوگند به خدایی که جانم در دست اوست هرگاه مردی با زنش همبستر شود، در حالی که کودکی در اتاق بیدار است و آنها را میبیند و سخن گفتن و نفس زدن آنها را می شنود، آن کودک هرگز به رستگاری نخواهد رسید و خواه پسر باشد یا دختر زناکار خواهد شد (حرّ عاملی، ۱۳۶۷، ج ۱۴، ص ۹۴).با توجه به تأثیراتی که شرایط زمانی مکانی روحی و روانی تشکیل نطفه بر فرزند مکانی، روحی و روانی) تشکیل نطفه بر فرزند می گذارد، معصومان اما آداب خاصی را برای آمیزش با همسر رعایت و دیگران را نیز به آن سفارش میکردند ۱پیشرفت علوم پذیرش اینگونه تأثیرات را آسان تر کرده است؛ زیرا تأثیر ژن ها و چگونگی عوامل نهفتگی و غلبه ژنها از نظر علمی به اثبات رسیده است. عوامل محیطی

بخشی از عواملی است که در غلبه و نهفتگی ژنها مؤثر است آنچه در این روایات بیان شده نیز بخشی از عوامل محیطی است که ممکن است در غلبه ژنهایی که صفات خاص جسمی یا روحی را پدید می آورند مؤثر باشد.خلاصه مبحثبحث وراثت، محیط و تأثیر آنها بر تربیت و شخصیت انسان همواره مورد توجه روان شناسان و مربیان تربیتی بوده است علاوه بر این دو ،عامل قرآن و روایات نقش عامل سومی تحت عنوان فطرت را مطرح مینمایند با توجه به آیات و روایات دو دسته عوامل در شخصیت و تربیت کودک دخالت دارند(الف) عوامل پیشینی که خود شامل عوامل فطری یا ذاتی و عوامل ارثی یا مادرزادی می شوند؛ب عوامل پسینی که شامل ،محیط تربیت و اراده میشوند6در واقع از زمان ازدواج و انتخاب همسر کانون خانواده و تربیت رقم می خورد؛ از آنجا که محیط تربیت را خانه و اجتماع تشکیل میدهد در میان این دو مهمترین نقش را محیط خانواده ایفا میکند؛ زیرا کودک حساسترین زمان رشد و تربیت خود را در خانواده می گذراند. پیامبر اکرم الله و اهل بیت هم دیگران را به این امر خطیر سفارش کرده اند و هم خود در انتخاب همسر دقت داشته اند احادیث و روایتهایی نیز در این خصوص ذکر شده که به نکات قابل توجهی در انتخاب همسر اشاره مینماید از ویژگیهایی که در سیره معصومان ها برای انتخاب همسر به آن توجه شده است میتوان به رفتار نیکو و ادب همسر و خوش اخلاقی اشاره نمود. در روایات درباره انتخاب شوهر به سه صفت دیانت، اخلاق و امانت تأکید شده است و همچنین ذکر شده که از نظر اسلام اهمیت انتخاب زنبیش از اهمیت انتخاب شوهر است؛ زیرا تأثیر زن در تربیت فرزند بیش از مرد است از دیگر روشهای زمینه ساز پیش از تولد در سیره پیامبر اکرم الله و اهل بیت آداب معاشرت و روابط صحیح و سالم پدر و مادر در خانواده است روابط درست والدین علاوه بر اینکه الگوی سالم معاشرت در برابر فرزندان است موجب میشود فرزندان برای والدین احترام قائل شوند. یکی از مهمترین روشهای معاشرت شیوه مباشرت والدین است که رعایت آداب مباشرت نقش و تأثیر بسزایی در فرزندان می.گذارد این آداب در کتابها سیره تربیتی پیامبر (ص) و اهل بیت(ع)اخلاقی ای چون طلبة المتقين مجلسی ذکر شده است که به برخی از آنها و آثار مادی و معنوی آنها در این مبحث اشاره شد و همچنین از نتایج آداب معاشرت صحیح در قالب احادیث و،روایات به آثار ظاهری و معنوی متعددی اشاره شده است