باستان‌گرایی در ایران
باستان‌گرایی در ایران ، پدیده‌ای است که از اواخر دوران قاجار در عرصهٔ فرهنگی، اجتماع و سیاست جامعهٔ ایرانی پدیدار گشته است. نگرش باستان‌گرایی در پی آن است که فضای مربوط به زمان گذشته را بازآفرینی کند و یک ایدئولوژی جدید بسازد.
اهداف
برخی باستان‌گرایی را «از مؤلفه‌های جدید برای نوسازی ایران» به حساب می‌آورند که «در پی آن است تا با احیاء و تجدید حیات سنت‌ها و عقاید کهن و باستانی، نظم جدیدی را در تفکر اجتماعی، فرهنگی و سیاسی بازتولید نماید و زیرساخت‌های فرهنگی و اجتماعی نوین را بر پایهٔ سنت‌های کهن بنا نهد»
به عقیدهٔ بیگدلو، مهم‌ترین اهداف باستان‌گرایی را میتوان به شرح زیر دانست:
- کم‌رنگ کردن و کنار زدن فرهنگ و یا مذهب خارجی جامعه، به عنوان عامل عقب‌ماندگی آن.
- تفکیک دو دوره از تاریخ ایران که عبارتند از تاریخ باستان و تاریخ دورهٔ اسلامی
الگوها
از الگوهای باستان‌گرایی ایرانی میتوان به فرهنگ آریایی، آیین زرتشتی ایران، معماری هخامنشی شامل تخت جمشید، آرامگاه کوروش بزرگ ،نقش رستم و کعبه زرتشت ، همچنین نامگزاری فرزندان به نام های اساطیر شاهنامه فردوسی اشاره کرد.
همچنین دولت هایی چون شاهنشاهی هخامنشی(نخستین امپراتوری پارسی)،شاهنشاهی اشکانی(امپراتوری پارتی) و شاهنشاهی ساسانی(ایرانشهر) که بنیانگذارانشان از مردمان ایرانی سپیدروی(آریایی) بودند.
آنها در زمانه خود ابرقدرت هایی بودند که با دارا بودن ارتش ها و ثروتی کلان با دگر همآوردان خویش چون: یونان باستان،جمهوری روم، امپراتوری روم، و امپراتوری روم خاوری(بیزانس) در ستیز بودند...
همچنین در این دوره ها معماری ایرانی در جهان جزء برترین معماری ها بود و به جز یونانیان و رومی ها مانندی نداشت از جمله:معماری هخامنشی،معماری اشکانیان(پارتی)،معماری ساسانی(ایرانشهر).
آثار مهم در حوزهٔ باستان‌گرایی
- جلال‌الدین میرزا قاجار (فرزند پنجاه و پنجم[۵] فتحعلی شاه قاجار)، نامهٔ خسروان، داستان پادشاهان ایران از آغاز آبادیان تا انجام ساسانیان، بی‌تا.
- میرزا فتحعلی آخوندزاده، مکتوبات کمال‌الدوله (سه مکتوب)، ۱۲۷۹–۱۲۸۰ ه.ق
- میرزا عبدالحسین آقاخان کرمانی، آیینهٔ سکندری یا تاریخ ایران، ۱۳۲۴ ه.ق
