سَرَطان یا چَنگار[۲] به گروهی از بیماری‌ها گفته می‌شود که شامل رشد غیرطبیعی سلول‌های تغییر یافته با توانایی حمله یا انتشار به سایر قسمت‌های بدن است. در سلول‌های سرطانی سازوکارهای طبیعی تقسیم و رشد سلول‌ها دچار اشکال می‌شود. این توده‌های سلولی با تومورهای خوش‌خیم که توانایی متاستاز و گسترش در بدن ندارند، متفاوت است و می‌توانند در بخش‌های مختلف بدن تومور ایجاد کنند. علائم و نشانه‌های بیماری بسته به شرایط و نوع سرطان متفاوت است اما علائم احتمالی عبارتند از ایجاد توده در بخشی از بدن، خونریزی غیرطبیعی، سرفه‌های طولانی، کاهش وزن غیرقابل توضیح و تغییر در دفع مدفوع.[۳] این علائم در حالی که می‌توانند نشانه سرطان باشند در مواردی از اختلالات و عارضه‌های دیگری نشات می‌گیرند.[۳] امروزه بیش از ۱۰۰ نوع سرطان در انسان شناخته شده است.[۴]

مصرف دخانیات عامل حدود ۲۲ درصد مرگ و میرهای ناشی از سرطان است.[۵] ۱۰ درصد دیگر به دلیل چاقی، رژیم غذایی نامناسب، عدم فعالیت بدنی یا سوءمصرف الکل رخ می‌دهد.[۵][۶][۷] عوامل دیگر نظیر عفونت‌های خاص، قرار گرفتن در معرض پرتو یونیزان و آلاینده‌های محیطی نیز در ابتلا به سرطان مؤثر است.[۸] همچنین تقریباً ۵ تا ۱۰ درصد از سرطان‌ها به دلیل نقص‌های ژنتیکی ارثی رخ می‌دهند.[۹] در کشورهای در حال توسعه، ۱۵ درصد از سرطان‌ها به دلیل عفونت‌هایی مانند هلیکوباکتر پیلوری، هپاتیت B، هپاتیت C، ویروس پاپیلوم انسانی، ویروس اپشتین–بار و ویروس نقص ایمنی اکتسابی (HIV) است.[۵] به‌طور معمول، تغییرات ژنتیکی بسیاری قبل از ایجاد سرطان در سلول نیاز است و این عوامل، تا حدی، با تغییر ژن‌های یک سلول همراه هستند و شرایط را برای ایجاد سرطان فراهم می‌کنند.[۱۰] سرطان اگر دارای توده سلولی باشد، با معاینه پزشکی و در غیر این صورت می‌توان با علائم و نشانه‌های خاص یا آزمایش‌های غربالگری تشخیص داد که معمولاً با تصویربرداری پزشکی بررسی و با بیوپسی تأیید می‌شود.[۱۱]

خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها را می‌توان با سیگار نکشیدن، حفظ وزن مناسب، محدود کردن مصرف الکل، خوردن مقدار زیادی سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل، واکسیناسیون علیه برخی بیماری‌های عفونی، محدود کردن مصرف گوشت فرآوری شده و گوشت قرمز و قرار نگرفتن در معرض نور مستقیم خورشید، کاهش داد.[۱۲][۱۳] تشخیص زودهنگام از طریق غربالگری برای سرطان دهانه رحم و روده بزرگ مفید بوده؛[۱۴] با این حال مزایای غربالگری سرطان سینه مورد مناقشه است.[۱۵][۱۶] سرطان اغلب با ترکیبی از پرتودرمانی، جراحی، شیمی‌درمانی و درمان هدفمند، مورد درمان قرار می‌گیرد.[۵][۱۷] انتخاب درمان مناسب برای موارد خاص سرطان باید با مرحله منحصر به فرد تومور، سلامت بیمار و ساختار ژنتیکی سلول‌های صورت می‌گیرد. مراقبت تسکینی و علائم، بخش مهمی از مراقبت‌های حین بیماری هستند.[۵] مدیریت درد مزمن به ویژه در افراد مبتلا به نوع پیشرفته بیماری، اهمیت دارد.[۵] شانس بقا به نوع سرطان و وسعت بیماری در شروع درمان بستگی دارد.[۹] در کشورهای توسعه‌یافته امید به زندگی پنج ساله برای کودکان زیر ۱۵ سال در هنگام تشخیص، به‌طور متوسط ۸۰٪ است.[۱۸] در ایالات متحده نیز میانگین بقای پنج ساله ۶۶٪ برای همه سنین است.[۱۹]

در سال ۲۰۱۵، حدود ۹۰٫۵ میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به سرطان بودند.[۲۰] در سال ۲۰۱۹، موارد سرطان سالانه ۲۳٫۶ میلیون نفر افزایش یافت و ۱۰ میلیون مرگ در سراسر جهان وجود داشت که نشان دهنده افزایش ۲۶ درصدی و ۲۱ درصدی در دهه گذشته است.[۲۰][۲۱]

در مردان شایع‌ترین انواع سرطان، سرطان ریه، سرطان پروستات، سرطان روده بزرگ و سرطان معده[۲۲][۲۳] و در زنان، سرطان سینه، سرطان روده بزرگ، سرطان ریه و سرطان دهانه رحم است.[۲۴] همچنین سرطان پوست، غیر از ملانوما، حدود ۴۰٪ موارد جدید ابتلا به سرطان در هر سال را تشکیل می‌دهد.[۲۵][۲۶] در کودکان، به جز در آفریقا که لنفوم غیرهاجکین بیشتر رخ می‌دهد، لوسمی حاد لنفاوی و تومورهای مغزی شایع‌تر هستند.[۲۷] در سال ۲۰۱۲، حدود ۱۶۵۰۰۰ کودک زیر ۱۵ سال مبتلا به سرطان تشخیص داده شدند.[۲۵] خطر ابتلا به سرطان با افزایش سن به‌طور قابل توجهی افزایش می‌یابد و بسیاری از سرطان‌ها در کشورهای توسعه یافته بیشتر رخ می‌دهند.[۲۸] با توجه به اینکه افراد بیشتری تا سنین بالا زندگی می‌کنند و تغییرات سبک زندگی در کشورهای در حال توسعه رخ می‌دهد، نرخ ابتلا به سرطان حال افزایش است.[۲۹] کل هزینه‌های اقتصادی جهانی سرطان تا سال ۲۰۱۰، ۱٫۱۶ تریلیون دلار آمریکا (معادل ۱٫۵۶ تریلیون دلار در سال ۲۰۲۲) در سال برآورد شده است.[۳۰][۳۱]